nieuwpoort
Nieuwpoort is de kleinste vestingstad van Zuid-Holland. Het stadje is volledig omringd door water en bevindt zich direct aan de zuidoever van de rivier de Lek. Aan de overkant van de Lek vind je de vestingstad Schoonhoven bekend om zijn Nederlandse Zilvermuseum.
Nieuwpoort werd rond het jaar 1200 gesticht door de heren van Liesveld en Langerak. Door zijn strategische ligging ontving Nieuwpoort in 1283 stadsrechten. In 1672 werd Nieuwpoort opgenomen in de Oude Hollandse Waterlinie. Er kwamen bastions, vestingwallen en een gracht rond de langgerekte kern; het sierlijke stadhuis met koepeltoren werd boven een inundatiesluis gebouwd. Lees meer hier over de geschiedenis.
De historische kern van Nieuwpoort strekt zich uit langs de Binnen- en Buitenhaven en de Hoogstraat. De rijke geschiedenis van de stad is tastbaar in het indrukwekkende aantal historische gebouwen: zo telt Nieuwpoort 52 rijksmonumenten en nog eens 74 gemeentelijke monumenten.
Enkele belangrijke gebouwen die de geschiedenis van Nieuwpoort kenmerken zijn het Arsenaal (1781) welke bestemd was voor de productie, reparatie of opslag van wapens en munitie en het Stadhuis (1697) met koepeltoren welk uniek is in zijn constructie direct bovenop een inundatiesluis, een strategische zet om sabotage van de waterverdediging te voorkomen.
De vestingwerken zijn voorzien van bastions op de vier hoeken en op de twee snijpunten met de Lekdijk. Voorbeelden zijn het Westelijk Bastion (I), Noordwestelijk Bastion (II) en Noordoostelijk Bastion (III). Sommige bastions zijn omgevormd tot parken of vijvers, wat de historische structuren combineert met groene ruimtes. Coupures, zoals die bij ‘het Hoofd’, waren doorgangen in de wallen die bij hoogwater met balken konden worden afgesloten. De Gravelandse Poort was ook zo’n coupure, lange tijd de enige toegang tot de vesting via land. Een bijzonder verdedigingselement is de ‘beer’ met ‘monniken’ aan de oostzijde van de vesting. Deze keermuur met scherpe bovenzijde en twee torens (monniken) maakte het voor vijanden moeilijk om binnen te dringen en is nog volledig intact.
Bekijk hier het fotorondje Nieuwpoort door Waardkenner.
Bestuurlijk was Nieuwpoort tot 1986 een zelfstandige gemeente. In 1986 ging dit over naar gemeente Liesveld, in 2013 over de naar gemeente Molenwaard en in 2019 naar de gemeente Molenlanden.
In 2024 telde Nieuwpoort 1.415 inwoners (allecijfers.nl).
Foto’s van Nieuwpoort zoals die momenteel op de Beeldbank Alblasserwaard staan. Deze galerij bevat de meest recente foto’s. De oude galerij kun je hier bekijken.
Bronnen: Wikipedia, Plaatsengids, Allecijfers, Waardkenner